کمیل پسر زیاد گفت : امیر المؤمنین على بن ابى طالب ( ع ) دست مرا گرفت و به بیابان برد ،

چون به صحرا رسید آهى دراز کشید و گفت:

اى کمیل این دلها آوند هاست ، و بهترین آنها نگاهدارنده‏ترین آنهاست .

پس آنچه تو را مى‏گویم از من به خاطر دار :

مردم سه دسته‏اند : دانایى که شناساى خداست ، آموزنده‏اى که در راه رستگارى کوشاست ،

و فرومایگانى رونده به چپ و راست که درهم آمیزند ،

و پى هر بانگى را گیرند و با هر باد به سویى خیزند .

نه از روشنى دانش فروغى یافتند و نه به سوى پناهگاهى استوار شتافتند.

کمیل دانش به از مال است که دانش تو را پاسبان است و تو مال را نگهبان.

مال با هزینه کردن کم آید ، و دانش با پراکنده شدن بیفزاید ،

و پرورده مال با رفتن مال با تو نپاید .

اى کمیل پسر زیاد شناخت دانش ، دین است که بدان گردن باید نهاد .

آدمى در زندگى به دانش طاعت پروردگار آموزد و براى پس از مرگ نام نیک اندوزد ،

و دانش فرمانگذارست و مال فرمانبردار .

کمیل گنجوران مالها مرده‏اند گرچه زنده‏اند ، و دانشمندان چندانکه روزگار پاید ، پاینده‏اند .

 تن‏هاشان ناپدیدار است و نشانه‏هاشان در دلها آشکار .

بدان که در اینجا [ و به سینه خود اشارت فرمود ] دانشى است انباشته ، 

کاش فراگیرانى براى آن مى‏یافتم .

آرى یافتم آن را که تیز دریافت بود ، لیکن امین نمى‏نمود ،

با دین دنیا مى‏اندوخت و با نعمت خدا بر بندگانش برترى مى‏جست ،

و به حجّت علم بر دوستان خدا بزرگى مى‏فروخت .

یا کسى که پیرو است ، اما در شناختن نکته‏هاى باریک آن او را نه بینش است .

چون نخستین شبهت در دل وى راه یابد درماند و راه زدودن آن را یافتن نتواند .

بدان که براى فرا گرفتن دانشى چنان نه این در خور است و نه آن .

یا کسى که سخت در پى لذت است و رام شهوت راندن یا شیفته فراهم آوردن است و مالى را بر مال نهادن .

هیچ یک از اینان اندک پاسدارى دین را نتواند و بیشتر به چارپاى چرنده ماند .

مرگ دانش این است و مردن صاحبان آن، چنین .

بلى زمین تهى نماند از کسى که حجّت برپاى خداست ،

یا پدیدار و شناخته است و یا ترسان و پنهان از دیده‏هاست .

تا حجّت خدا باطل نشود و نشانه‏هایش از میان نرود ،

و اینان چندند ، و کجا جاى دارند ؟ به خدا سوگند اندک به شمارند ، و نزد خدا بزرگمقدار .

خدا حجتها و نشانه‏هاى خود را به آنان نگاه مى‏دارد ،

تا به همانندهاى خویشش بسپارند و در دلهاى خویشش بکارند .

دانش ، نور حقیقت بینى را بر آنان تافته و آنان روح یقین را دریافته

و آنچه را ناز پروردگان دشوار دیده‏اند آسان پذیرفته‏اند .

و بدانچه نادانان از آن رمیده‏اند خو گرفته .

و همنشین دنیایند با تن‏ها ، و جانهاشان آویزان است در ملأ اعلى .

اینان خدا را در زمین او جانشینانند و مردم را به دین او مى‏خوانند.

وه که چه آرزومند دیدار آنانم ؟ کمیل اگر خواهى بازگرد .

[ترجمه ی یکی از حکمتهای کتاب شریف نهج البلاغه]

لینک مرتبط

خصوصیات امام زمان علیه السلام در قرآن کریم